Ek A. Terim Dağarcığı

Bilgisayarın enerji düğmesine basılması ile işletim sisteminin komut kabul edebilir bir duruma gelmesi için geçen süre içinde olan her şeye açılış denir.

Bilgisayara enerji verildiği zaman yapılan bir dizi teşhis amaçlı sınamalardır. Bu sınama genellikle; belleğin denetlenmesini, donanım yapılandırılmasının en son kayıtlı şekilde olup olmadığını, BIOS’a kayıtlı herhangi çalışır bir USB disk sürücü veya sabit disk sürücünün denetlenmesi şeklindedir.

Sun Microsystems firması tarafından geliştirilmiş ve RFC 1094 olarak tanımlanmış; bir bilgisayarın ağ üzerinden sanki kendi yerel diskine ulaşırmış gibi erişim yapmasını sağlayan protokoldür.

Bir disk yüzeyindeki ilk mantıksal sektördür. Bilgisayarın açılabilmesi için BIOS buradaki küçük bir yazılımı kullanır.

Genellikle farkedilemeyen ve arka planda gizlenen, kendilerini tetiklemek için bir şeylerin olmasını bekleyen süreçlerdir. Örneğin; sendmail birisi eposta gönderince uyanır, update her 30 saniyede bir tampon belleğin içeriğini diske yazmak üzere uyanır.

Basitçe; biçemleme bir disk yüzeyinin izler, sektörler ve silindirlere ayrılması ve düzenlenmesi işlemidir. Bazen, yanlış bir biçimde, bir dosya sisteminin disk yüzeyine yazılması olarak da kullanılır (MS Windows/MS DOS çevrelerinde) Dosya sisteminin disk üzerinde yazılması işlemine dosya sisteminin oluşturulması denir.

Güvenilir bir şekilde bilgi depolayamayan sektörler. Genellikle bir disk üzerindeki manyetik özelliklerini kaybetmiş bir sektör grubudur.

Güvenilir bir şekilde bilgi depolayamayan bir sektör. Genellikle bir disk üzerindeki manyetik özelliklerini kaybetmiş bir sektördür.

CMOS (Complenmentary Metal Oxide Semiconductor) "Eşlenik Metal Oksit Yarıiletken" in kısaltmasıdır. Karışık bir teknolojidir ama basitçe; elektrik akımı olmadığı durumlarda durumlarını değiştirmeyen transistör çiftleridir denebilir. Böylece bu yarıiletken, enerjisiz durumda iken bilgi saklayabilen bir durağan (statik) RAM olarak kullanılabilir.

Linux genellikle 7 tanesi tanımlanmış olan 10 adet (0-9) çalışma seviyesine sahiptir. Her bir çalışma seviyesi değişik hizmetler ve sisteme verilmiş değişik yapılandırmalar ile başlayabilir. Çalışma seviyesi 0 "sistemin durdurulması", çalışma seviyesi 1 "tek kullanıcılı kip", çalışma seviyesi 6 "sistemin yeniden başlatılması” olarak tanımlanmıştır. Teorik olarak geri kalan seviyeler sistem yöneticisi tarafından tanımlanabilir. Bununla birlikte pek çok dağıtım bunların bazılarını öntanımlı olarak bulundurur. Örneğin; çalışma seviyesi 2 "çok kullanıcılı konsol" ve çalışma seviyesi 5 "çok kullanıcılı X Pencere Sistemi" olarak tanımlamış olabilir. Bunlar dağıtımdan dağıtıma göre farklılıklar gösterebilir, bu nedenle kendi sisteminizi incelemeniz gerekir.

Kaynakların paylaşımı ve donanımlar arası etkileşimi sağlayan işletim sistemi parçasıdır. Ayrıca sistem yazılımlarına bakınız.

Diskin ayrılmış bölümlerinden her biri. Her bölüm normalde kendi dosya sistemine sahiptir. Unix, bölümlerin sanki bağımsız fiziksel aygıtlarmış gibi davranmalarına izin verir.

İşletim sistemindeki disk erişimi hakkındaki bilgileri fiziksel diskin anlayabileceği şekle çeviren bir donanım devresidir. Bu soyutlanmış bir tabaka sağlayarak, işletim sisteminin değişik türdeki diskler ile nasıl iletişim sağlaması gerektiğini bilmesi zorunluluğunu ortadan kaldırır, sadece disk denetleyici türlerinin sayısının bilinmesini zorunlu kılar. Çok bilinen disk denetleyiciler SATA ve SCSI'dir.

Bir Unix dosya sisteminde, dosyalar hakkında bilgi saklayan veriyapısıdır. Her bir dosya için bir dosya düğümü vardır ve her bir dosyanın bulunduğu yer ile sistemdeki dosya düğümü numarası benzersizdir. Her dosya düğümü şu bilgileri içerir: dosya düğümünün bulunduğu aygıt; kilitleme bilgileri; dosyanın türü, kipi ve boyu; dosyaya bulunan bağların sayısı; sahibinin kullanıcı ve grup kimlikleri; son erişim ve düzenleme tarihleri dosya düğümünün kendisinin en son düzenlediği tarih ve dosyanın disk üzerindeki blok adresi. Bir Unix dizini dosyaların isimleri ile dosya düğümleri arasındaki ilişkiyi sağlar. Şayet ls komutunu –i seçeneğiyle beraber kullanırsanız bir dosyanın dosya düğümü numarasını bulabilirsiniz.

İki ayrı amaç ve anlam için kullanılan bir terimdir. Bir sürücü üzerindeki hiyerarşik dosya veya dizin topluluğudur (örneğin; CD-ROM, sabit disk üzerindeki dosya sistemleri.) veya işletim sisteminin dosyaları yazacağı yere karar vermesini sağlayan dosya düğümleri, bloklar ve süper bloklar gibi disk ortamı üzerindeki özel kayıtların oluşturduğu bütündür. Terimin anlamını cümle içindeki kullanımına göre değerlendirin.

Biçemleme ile eşanlamlıdır, bazan yanlış olarak biçemlemek olarak da bilinen dosya sistemi oluşturmaktan farklılığı belirlemek için MS-DOS ve Windows ortamlarında kullanılır.

Son tam yedeklemeden beri dosya sistemi üzerinde değişen şeylerin yedeklenmesi. Bir yedekleme sisteminde düzenli bir şekilde kullanılırsa, bilgileri depolama zamanından ve çabasından önemli ölçüde tasarruf sağlar.

Bir diskin kaç silindire, kaç kafaya ve her silindirde kaç sektöre sahip olduğu belirtmekte kullanılır. Disk geometrileri genellikle silindir * kafa * sektör sayıları olarak verilir ve bu çarpıma bazan kısaca CHS (Cylinders * Heads * Sectors) denir.

Unix sistemlerindeki parola dosyaları çok geniş bir kesim tarafından okunabildiği için, kullanıcı hesaplarının şifrelenmiş parolalarını bulundurmaz. Bir shadow dosyası herkes tarafından okunamadığı için kullanıcı hesaplarının şifrelenmiş parolaları bu dosyada bulundurulur.

Bir Unix işletim sistemi her bir kullanıcıya bir hesap açar. Bu hesaba girebilmek için bir kullanıcı adı ve parola verir. Dosyaların depolanabilmesi için genellikle bir ev dizini tahsis edilir, donanım ve yazılımlara ulaşabilmek için gerekli izinler verilir. Bütün bunların toplamına hesap denir.

Bilgisayar yazılımlarının yürütülmesini sağlayan ve hata ayıklama, giriş-çıkış denetimi, sıralama, sayışım, derleme, bellek atama, veri düzenleme ve benzer hizmetlerle sistem kaynaklarını (işlemci, bellek, disk alanı, vb.) kullanıcı ve uygulama yazılımları arasında paylaştıran yazılımların oluşturduğu bütündür. Güvenliği sağlamak için sistem erişimini de denetler. Ayrıca çekirdek ve sistem yazılımına bakınız.

Disk dönerken ama kafa sabitken kafanın altından geçen yüzey parçasıdır. Her iz sektörlere ayrılır ve her izin “dikey” toplamı bir silindiri oluşturur.

Bir Unix dosya sistemindeki bütün dosya sistemlerinin bağlı olduğu en tepedeki dosya sistemidir. "/" ismiyle bağlanır ve diğer sistemler onun üzerine "/usr" şeklinde bağlanır. Şayet kök dosyasistemi bağlanamazsa çekirdek panikler ve açılış işlemi devam edemez.

Bir dosyanın bir kuyruğa gönderilmesi. Bu terim IBM tarafından ilk zamanlarda ``Simultaneous Peripheral Operation On-Line'' sözcüklerinden türetilmiş bir kısaltma olarak sadece paralel porta yönlendirilen dosyaları sıraya sokmak anlamında kullanılmış olmakla beraber, günümüzde bu terim epostaların kuyruklanması (sözcüğün sözlük anlamındaki gibi epostaların gönderilinceye kadar havuzlanması), çiziciler ve diğer çizim aygıtları için işlerin sıraya sokulması gibi farklı işlemler için de kullanılmaktadır. Bu işlemi yapan yazılımlara da kuyruklayıcı (spooler) denmekte ve genellikle bir artalan süreci olarak çalıştırılmaktadır.

Ek bölüm içerisindeki bölüm. Gerçekte mantıksal bölüm yoktur sadece yazılımın mantıksal yapısı içerisine bulunur.

Bir diskin manyetik yüzeyine yazmak ve okumak için kullanılan ince bir elektromanyetik bobin ve metal nüvedir. Bu alet, plakaların dönme yönüne dik olarak hareket eder.

Genellikle herhangi bir atanmış disk bölümünün (diskin değil) ilk sektörüdür. İşletim sisteminin düzgün bir şekilde yüklenmesi ve çalışmasını sağlayacak çok kısa (birkaç yüz bytelık) bir yazılım (önyükleyici) içermek üzere ayrılmış özel bir sektördür.

İlk bilgisayarlarda genellikle ROM içerisinde bulunan çok küçük bir yazılımdı. Şimdilerde bir disk üzerindeki sabit/belirli bir bölgenin okunup, oradaki yazılımın denetimi almasına izin verilir. Bu bölge genellikle MBR olur. Bu bölgedeki yazılım genellikle karışık ve büyük hacimlidir ve daha sonra işletim sisteminin seçimi, yüklenmesi ve denetimi ele alması için gerekli işlemlerin sorumluluğunu alır. Bu yazılıma genel olarak önyükleyici denir. (LILO, GRUB ve benzerleri birer önyükleyicidir.)

Bir dosyanın bir disk üzerine ardışık bloklar halinde yazılamaması durumudur. Şayet bir dosyanın tamamını ardışık bloklar halinde yazmak için gerekli boş disk yüzeyi olmaz ise, dosya disk yüzeyinde iki veya üç parçaya ayrılır. Buna parçalanma denir ve bu olay; dosyanın parçalarını aramasını gerektirdiği için, dosyanın yüklenme süresi uzar.

Kullanıcı adlarını ve bu hesap hakkındaki bilgileri tutan dosyadır. Bir Unix işletim sisteminde bu dosya genellikle /etc/passwd'dir. Pek çok modern Linux sisteminde bu dosya parolaları ihtiva etmez. Güvenlik nedeniyle başka bir dosyaya (/etc/shadow) yönlendirilmiştir. Ayrıntılı bilgi için passwd(5) ve shadow(5) kılavuz sayfalarına bakınız.

Bir sabit disk içindeki fiziksel disklerdir. Genellikle bir sabit disk birbiri üzerine istiflenmiş pek çok fiziksel plakadan oluşur. Her bir bağımsız diske plaka denir.

Epostaları dağıtmakla görevli uygulamadır. Başka bir MTA’dan ileti alır veya onu geçici bir yerel bölgeye depolar, kime ait olduğunu analiz eder ve başka bir MTA’ya gönderir. Her durumda bir ileti başlığı ekleyebilir veya düzenleyebilir. Unix’te genellikle, MTA olarak, sendmail kullanılır.

Kullanıcıların elektronik posta oluşturmalarını ve okumalarını sağlayan uygulama. Kullanıcı ve MTA arasında arayüzdür. Dışarıya gönderilen iletiler dağıtılmak için bir MTA’da tutulurken, gelen iletiler MTA her nereye koydu ise oradan toplanır. MUA için örnek uygulamalara olarak pine, elm, mutt sayılabilir.

Bilgi depolanabilecek en küçük boydaki ize verilen addır. Genellikle 512 bayttır.

Çok kafalı bir sabit disk üzerinde, okuyucu kafaların bir anda üzerinde bulundukları izlerden oluşan göreli bölüm. Diğer bir deyişle plaka milinden eşit uzaklıktaki izler topluluğudur ve bu izler alt alta geldiğinde göreli bir silindir oluşur. Aynı silindir üzerine aynı anda ulaşılabilecek şekilde yerleştirilmiş bilgiler, oku/yaz kafasının disk dönüş hızından daha yavaş olmasından kaynaklanan erişim süresi uzunluğunu önemli bir miktarda kısaltır.

Uygulama yazılımları için çekirdek tarafından sağlanan işlevlerdir. Kılavuz sayfalarının 2. bölümü sistem çağrılarını içerir.

Bir işletim sisteminde yüksek seviyeli görevleri yerine getiren yazılımlardır. Örneğin donanıma dayanmayan işleri yapar. Bazı zamanlar çalışmak için özel durumlara ihtiyaç duyar; örneğin elektronik posta dağıtımı gibi. Ama genellikle sistemin bir parçası olarak düşünülebilir (örneğin: derleyici). Ayrıca uygulama yazılımı, çekirdek ve işletim sistemine bakınız.

Sistemin bellek yerine kullanabildiği disk yüzeyidir. Bu genellikle ayrılmış bir bölümdür ama bir dosya da olabilir.

Bütün bir dosya sisteminin bir yedekleme aygıtına (teyp, CD gibi) kopyalanması.

Genellikle 1. çalışma seviyesini tanımlar. Sadece root kullanıcı bağlanabilir. Sistem onarımı (dosya sisteminin zarar gördüğü ama hala açılabildiği durumlarda) veya dosya sistemlerinin bölümler arası taşınmaları için kullanılır. Bunlar sadece iki örnektir. Bir sistemde disk üzerine tek bir kişinin yazmasını gerektirecek her durumda tek kullanıcılı kip kullanılır.

Yazılımlar faydalı işler yapar. Bir uygulama yazılımını kullanmanın sonuçları, bilgisayarın alınma sebepleri ile aynıdır. Ayrıca sistem yazılımı ve işletim sistemine bakınız.

Enerji tasarrufu için yılın belirli bir döneminde saatlerin bir saat ileri alınmasıdır. Yazın güneş ışığından daha fazla faydalanmak için dünya çapında uygulanan bir yöntemdir.

Yazıcıyı kullanmak isteyen kullanıcıların, yazım işleminin bitmesini beklemeden kendi işlerine devam etmesini sağlayan bir yazıcı artalan süreci tarafından kullanılan bir dosya veya dosyalar topluluğu. Ayrıca bir yazıcının pek çok kişiye paylaştırılmasına izin verir.

Yerel bir bölge üzerinde yasalar, standartlar veya geleneklerle belirlenmiş resmî zaman.

Bir dosya sisteminin bir diske yazılmasını tanımlamak için kullanılan yanlış bir terimdir. Genellikle Windows ve MS-DOS ortamlarında kullanılır.