1. GNU felsefesi, lisanslama vs...

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

GNU: Gnu is Not Unix -- Gnu, Unix değildir manasına gelir.

GNU 1984 yılında başlatılmış olan bir özgür yazılım olan GNU sistemini geliştirmek için başlamıştır.

Daha fazla bilgi için gnu.org'un Türkçe sayfalarına bakabilirsiniz: Gnu Türkçe

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

Özgür yazılım, özgürlükleri korumaya yönelik bir akımın adıdır. Özgür yazılım ücretsiz olmak zorunda değildir. Bu, İngilizce'deki "free" sözcüğünün iki karşılığı - bedava ve özgür - olmasından kaynaklanmaktadır. Özgür yazılım deyince akla ifade özgürlüğü manasında özgürlük gelmelidir, bedava bira manasında bedava değil.

Özgür yazılımlar ücretsiz de dağıtılabilirler, pek çoğu da bu şekilde dağıtılmaktadır. Fakat bir yazılımı özgür yapan şey, kaynak kodlarının size verilmesi, sizin bu kaynak kodlarını başkalarına vermenizin engellenmemesi ve sizin kaynak kodlarında isterseniz değişiklik yapabilme özgürlüğünün size tanınmasıdır.

Daha fazla bilgi için gnu.org'un Türkçe sayfalarına bakabilirsiniz: Özgür Yazılım.

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

GPL - GNU General Public License - GNU Genel Kamu Lisansı

Kısaca, GPL, FSF tarafından geliştirilen ve kamunun kullanımına sunulan bir bilgisayar lisansıdır. GPL pek çok özgür yazılım tarafından kullanılmaktadır. GPL'in en fazla kullanıldığı platformlardan birisi Linux işletim sistemidir.

GPL altında yayınlanan bir yazılımla her istediğinizi yapamazsınız. Örneğin o yazılımı, beraberinde kaynak kodları olmaksızın dağıtamazsınız. Başka birisinin dağıtım haklarını kısıtlayamazsınız.

Bir yazılımı GPL altında yayınlamak, yazara telif hakkı güvencesi altında, yazılımının başkaları tarafından özgür yazılım felsefesine aykırı olarak dağıtılamayacağı güvencesini verir.

Örneğin herhangi bir telif hakkı almaksızın bir yazılım geliştirdiniz ve bu yazılımı ilgili kaynak kodları ile birlikte yayınladınız. Sizin bu yazılımınızı beğenen büyük bir yazılım şirketi yazılımınızı aldı, ufak bazı değişiklikler yaptı ve büyük bir reklam kampanyası ile birlikte, üstelik de kapalı olarak, kar amacı ile dağıttı. Böyle bir durumda, telif hakkı almadığınız ve bir lisans uygulamadığınız için yapacağınız en ufak bir şey yoktur.

Yazılımınızı GPL lisansı ile yayınlamış olsa idiniz, telif hakkı sizde olacaktı. Üstelik ilgili büyük şirket yaptığı ufak tefek değişikliklerin de kaynak kodunu açık olarak dağıtmak zorunda kalacaktı ve kapalı bir sistem içerisinde sizin yazılımınızı kendi amaçları için kullanamayacaktı. Amacınız -- yani yazılımınızın özgür bir yazılım olarak yaygınlaşması -- hedefine ulaşacaktı.

GPL, yazarın haklarını korumakla beraber, orjinal esere ufak tefek eklemeler yapanlara ve bu eseri dağıtanlara yükümlülükler getirir. Bu yükümlülüklerin ne olduğunu öğrenmek için özellikle GPL'i okumakta yarar vardır.

GPL'in pek çok dile çevirisini GPL Çevirileri sayfasında bulabilirsiniz. Türkçe çevirisi bu kitaplığın içinde bulabilirsiniz.

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

Kısa cevap: Evet. Uzun cevabı okuyun.

Uzun cevap: Önce "satma"nın ne olduğuna bakalım: Bir yazılımı "satın aldığınızda" aslında yazılımın yazarlarından bir kullanma lisansı satın alırsınız. Bu lisans kapalı yazılımlarda sizin bu yazılımı birden fazla makinaya kurmanızı, başka birine tekrar satmanızı, kopyalamanızı vs. yasaklar.

GPL altında bir yazılımda da yazılım sizin elinize her geldiğinde (dağıtım yapıldığında) bir lisans alırsınız. Bu lisans orjinal yazar tarafından size verilen GPL lisansıdır. Bu lisans altında, yazılımı ilgili kaynak kodları ile birlikte kopyalayabilir, başka makinalara kurabilir ve üçüncü şahıslara dağıtabilirsiniz.

Bu dağıtım işlemi için para alabilirsiniz. Burada önemli olan nokta, dağıtımda bulunulan GPL lisanslı yazılımın kaynak kodlarının verilmesi ve dağıtımı alan kişinin de bunu tekrar dağıtabileceğinin bilinmesidir.

Dolayısıyla birisi size GPL'li bir yazılımı vermek için sizden ücret talep edebilir. Buna hakkı vardır. GPL'li bu yazılımı aldıktan sonra, alıcı olarak sizin, istediğiniz kadar kopyalamak ve GPL kurallarına uygun olarak (kaynak kodları ile birlikte) tekrar dağıtmak (isterseniz ücretli) hakkınız vardır.

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

GPL, başkasının bir GPL'li eserini alıp kaynak kodlarında değişiklik yapıp dağıttığınız zaman ortaya çıkan az farklı eserin de GPL altında olması gerekliliğini getirir.

Örnek: GPL'li 30,000 satırlık bir yazılım aldınız. 5,000 satırlık değişiklik yaptınız. Bunu "satmak" istiyorsunuz.

Eserin bütünü değil, 5000 satırı size aittir. Bu 5000 satır kendi başına bir eser addedilebilirse, o zaman bu 5,000 satırlık orjinal eser için ne isterseniz onu yapabilirsiniz. Fakat eserin sizin değişikliklerinizle beraber ortaya çıkan 35,000 satırlık hali bir anlam ifade ediyorsa, eserin bütününü GPL altında dağıtmak zorundasınız.

Dağıtım işlemi bir üçüncü şahsa vermek olarak tanımlanır. Dolayısıyla örneğin bir danışman olarak bu eseri üçüncü şahıs müşterilerinize kuruyorsanız, eserin tamamının (sizin + orjinal) kaynak kodlarını müşterilerinize vereceksiniz.

GPL'li bir esere değişiklik yapmak eseri GPL'den düşürmez, sizin değişikliklerinizi GPL'e sokar.

Bu haksızlık değil mi?

GPL, orjinal eserin haklarını çok kuvvetli bir biçimde savunur. Eğer sizin bütün katkınız bir başkasının eserine ufak tefek ilavelerden ibaretse, neden eserin bütünü üzerinde hak iddia edebilir duruma gelesiniz?

Sizin eseriniz, katkınızın size ait olduğu bellidir. Sizin telif hakkınız alınmıştır, bu haklarınız bakidir. Sizin de yaptığınız katkıya katkıda bulunanlar aynı şekilde davranacaklardır. Kendinizi orjinal eserin yazarı yerine koyun: birisi sizin orjinal eserinizi alıp ufak tefek değişiklikler yapıp hepsi üzerinde hak iddia etse, mutlu olur musunuz?

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

GPL'li eserler etrafında para kazanan bir sürü şirket var. Geçmişte pek çok yazılım şirketi kamuya ait olan bazı yazılımları aldı, kendi ürünleri içerisinde kullandı ve reklam/pazarlama güçlerine dayanarak sanki kendi orjinal eserleri imiş intibaını uyandırdı.

GPL eserin yazarını bu tarz istismarlardan korur.

Eserin yazarı siz değilseniz ve bir başkasının geliştirip GPL altında yayınladığı esere bakıp "ah ne güzel para kazanırdım şundan, GPL altında olmasa idi" diye düşünüyorsanız:

Başka birisinin eserinden, onlara bir fayda sağlamadan faydalanmak istiyorsanız, GPL şartlarında yapabilirsiniz.

Bunun haricinde, sırf GPL yazılımlarını GPL lisanslaması altında kullanarak da para kazanabilirsiniz:

Ama başka birisinin eserinden, o eseri siz yazmışcasına satarak para kazanamazsınız.

Yanıtlayan: Deniz Akkuş

LGPL - Lesser General Public License - Kısıtlı Genel Kamu Lisansı

Bu lisansın eski adı Library General Public License - Kitaplık Genel Kamu Lisansı idi.

LGPL, bazı özel durumlarda kitaplıklar için kullanılır. Her kitaplık için uygun ya da faydalı değildir.

GPL altındaki bir eser, kendisine yapılan katkıları da GPL altında yayınlamak zorunluluğunu getirir. Bu kitaplıklar için de geçerlidir. Örneğin KDE bünyesinde kullanılan QT kitaplıkları GPL'dir - Eğer QT kitaplığını kullanan bir yazılım geliştirdiyseniz, bunu GPL altında dağıtmak zorundasınız.

Fakat libc kitaplığı LGPL altındadır. libc kitaplığını kullanan bir yazılımı istediğiniz lisansla dağıtabilirsiniz, bu kapalı kaynak kodlu da olabilir. Fakat kapalı kaynak kodlu bir yazılım dağıtıyorsanız, en azından nesne dosyalarını (.o dosyaları) da dağıtmak zorundasınız.

Nesne dosyalarını dağıtmak zorunluluğu, alan şahısların yazılımı tekrar bağlayabilmesinin (link) sağlanması için konmuştur.